Jan Kowalik

Pisarz, kronikarz, bibliograf, nauczyciel, poeta. 

Urodził się jako Jan Sławiczek. W 1931 r. uzyskał dyplom nauczyciela szkół powszechnych Państwowego Seminarium Nauczycielskiego w Bielsku-Białej. W latach 1931-1939 pracował jako nauczyciel szkoły powszechnej oraz Dokształcającej Szkoły Wieczornej w Wyrach pod Mikołowem. Równocześnie był przewodniczącym Wydziału Oświaty Pozaszkolnej przy Zarządzie Powiatowym ZNP. W latach 1934-1935 podjął jako wolny słuchacz studia na Wydziale Filozoficznym UJ, które przerwał z powodu choroby.

W 1935 r. uzyskał jako eksternista dyplom Państwowego Wyższego Kursu Nauczycielskiego w Mysłowicach z języka polskiego, następnie z rysunków i historii sztuki. W 1937 r. otrzymał dyplom Państwowego Wyższego Kursu Nauczycielskiego w Krakowie z geografii i historii, a w 1939 r. z religii.

Zadebiutował w 1928 r. reportażem „Wrażenia z Tatr”, pisał sporo na tematy ludoznawczo-regionalne, ogłaszając swe prace w czasopismach pedagogicznych oraz w „Zaraniu Śląskim”, „Gwiazdce Cieszyńskiej”. 

Po wybuchu wojny działał w konspiracji na Śląsku Cieszyńskim. Zagrożony aresztowaniem przedostał się do Generalnej Guberni, gdzie kolportował prasę konspiracyjną. Poszukiwany przez Gestapo udał się w głąb Rzeszy, dostał się do obozu pracy w fabryce cementu w Wrexen pod Kassel. W marcu 1945 r. uciekł na stronę aliantów. W latach 1945-1946 był komendantem obozu Displased Persons (DP) w Landau w Hestii. Pełnił również funkcję kierownika szkoły obozowej oraz założył i redagował międzyobozowy tygodnik „Polak w Waldeck”. W latach 1949-1950 pracował w głównym archiwum Sekcji Obozów Koncentracyjnych w Międzynarodowej Komisji Poszukiwań (ITS) w Arolsen.

Podczas pobytu w Niemczech wchodził w skład redakcji polskich czasopism emigracyjnych „Szlak”, „Kronika”, „Słowo Katolickie”, współpracował z „Ostatnimi Wiadomościami” w Mannheim.

W 1950 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie przez dwa lata pracował jako stróż, czyściciel okien, nocny sprzątacz w kinie, zmywacz naczyń w restauracji. W latach 1952-1954 był zatrudniony na stanowisku asystenta w Hoover Library przy Uniwersytecie w Stanford. Potem ponownie zarabiał na utrzymanie pracą fizyczną, poświęcając wolny czas pracom bibliograficznym. W 1963 r. został członkiem Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku. W 1963 r. przeniósł się do Sunnyvale, gdzie we własnym domu urządził archiwum polskiej prasy emigracyjnej. Po przejściu na emeryturę w 1976 r. przeprowadził się do San Jose w Kalifornii. W 1977 r. rozpoczął współpracę redakcyjną z „Gazetą Parafii Polskiej Misji w San Francisco”. 

Publikował wiele w prasie emigracyjnej m.in.: w londyńskich „Wiadomościach” i „Oficynie Poetów”, „Przeglądzie Polskim”, „Głosie Polskim”, „Prądzie”, „Związkowcu”. W 1968 r. otrzymał nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku, a w 1974 r. nagrodę Fundacji im. A. Godlewskiej w Zurychu. W 1982 r. został członkiem zwyczajnym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

Za wkład do historii, nauki i literatury polskiej prezydent rządu RP na uchodźstwie August Zalewski nadał Janowi Kowalikowi Złoty Krzyż Zasługi. W 1986 r. w Londynie prezydent Edward Raczyński odznaczył Go Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta. W listopadzie 1993 r. konsul generalny RP w Los Angeles, Jan Szewc uhonorował Jana Kowalika Krzyżem Oficerskim „Za Zasługi dla Rzeczypospolitej Polskiej”.

Współpracę z Instytutem Literackim rozpoczął w 1949 r., publikując „Polonika niemieckie 1939-1948". Na łamach „Kultury” występował głównie jako bibliograf, prasoznawca, historyk prasy polskiej. Czasami drukował recenzje książek. W nr. 9 „Kultury” z 1949 r. ogłosił swój wiersz p.t. „Zwierzenie oku".