Włodzimierz Bączkowski

Redaktor. publicysta i sowietolog.

Za udział w antycarskiej konspiracji ojciec – Włodzimierz Bączkowski  - został wyrzucony ze szkoły i wydalony z Królestwa bez prawa powrotu do kraju. W Irkucku otrzymał pracę w Zabajkalskiej Kolei Żelaznej i dosłużył się tam stanowiska naczelnika warsztatu naprawy lokomotyw na stacji Borzia. Włodzimierz junior, urodził się na stacji kolejowej Bajkał. Uczył się najpierw w humanistycznym gimnazjum w Czycie, potem w gimnazjum realnym. Planował wstąpienie do Instytutu Górniczego w Tomsku.

Włodzimierz jr podjął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego - studiował prawo, anglistykę i sinologię. W czasie studiów uczestniczył w działaniach Towarzystwa im. Piotra Skargi, dorywczo pracował w warszawskim Instytucie Wschodnim przygotowując przeglądy prasy sowieckiej. Wśród inicjatyw, w które wówczas się zaangażował, warto wymienić powołanie Orientalistycznego Koła Młodych. Zdolności, aktywność i kwalifikacje przyniosły efekt w postaci etatu (od 1930 r.) w Instytucie Wschodnim w Warszawie.

 

 

W okresie międzywojennym Bączkowski należał do czołowych publicystów zajmujących się wschodnimi problemami Rzeczypospolitej. Zasłynął jako znawca stosunków polsko-ukraińskich i polityki rosyjskiej. Był również twórcą i redaktorem pism, które tej problematyce poświęcały swe łamy. Najbardziej znanym spośród nich był „Biuletyn Polsko – Ukraiński”, ukazujący się od 1932 do 1938 r., początkowo jako miesięcznik, a od 17 czerwca 1933 r. jako tygodnik. Od stycznia 1939 r. w miejsce „Biuletynu” zaczął ukazywać się miesięcznik „Problemy Europy Wschodniej”, również z Bączkowskim jako redaktorem naczelnym. IW wydawał także kwartalnik „Wschód-Orient”, którego pierwszy numer wyszedł w 1930 r. Według Jerzego Giedroycia pismo to powstało na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych, oficjalnie pozostając jednak organem prasowym Orientalistycznego Koła Młodych. Przygotowania periodyku podjął się Giedroyc. Jego formalne zaangażowanie w wydawanie pisma ograniczyło się jednak do przygotowania pierwszego numeru. Następcą Giedroycia na stanowisku redaktora naczelnego „Wschodu” był do wybuchu wojny Bączkowski.

Trudno przecenić zasługi „Biuletynu” dla pogłębiania refleksji na temat stosunków polsko - ukraińskich w epoce międzywojennej. Nie zmienia tej oceny podnoszona przez niektórych historyków kwestia powiązania „Biuletynu Polsko-Ukraińskiego" z Oddziałem II Sztabu Głównego, zwłaszcza z Ekspozyturą 2, odpowiedzialną za inspirowanie i koordynowanie akcji prometejskiej. 

Przed wojną Bączkowski konsekwentnie wskazywał na zagrożenie, jakie Polsce grozi ze strony ZSRR. Jego zdaniem zajęcie Polski lub przynajmniej części jej terytoriów należy do kanonu niezmiennych celów rosyjskiej polityki, niezależnie, czy realizowano ją pod sztandarami Rosji carskiej czy Rosji sowieckiej. Rosja, jak podkreślał, kraj o kulturze politycznej znacznie bliższej tradycjom azjatyckim niż europejskim, stała się pod rządami komunistycznymi jeszcze bardziej zaborczym i złowrogim imperium.

 

 

 

Zmobilizowany w sierpniu 1939 r. trafił do Oddziału II Naczelnego Wodza i wkrótce opuścił Polskę. Do 1941 r. pozostawał w Rumunii, gdzie poznał swoja drugą żonę Marię Romanowską. Pracowała ona w ukazującym się po polsku i francusku redagowanym przez Włodzimierza Bączkowskiego, biuletynie "Sprawy sowieckie". Przygotowywane przez Bączkowskiego opracowania opierały się w znacznym stopniu na funduszach dostarczanych przez rumuński wywiad. W obliczu napadu rumuńskiej Żelaznej Gwardii oraz penetracji ze strony wywiadu niemieckiego, redakcja pisma przeniosła się w 1941r.  do Stambułu, gdzie policja turecka nałożyła na członków redakcji areszt domowy. Po jego cofnięciu redaktorzy przenieśli się na południowe wybrzeże Anatolii do Mersyny. 

Dzięki pomocy Anglików, grupa polskich oficerów Dwójki przedostała się do Hajfy i do Palestyny. Kolejne lata wojny Bączkowski spędził na Bliskim Wschodzie, pracując w Ekspozyturze Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza. Praca polegała na opracowywaniu szczegółowych opracowań dotyczących m. in. Kaukazu, Armenii, Azerbejdżanu i Kurdów. Z Ekspozytury Oddziału II został zwolniony w okresie przygotowywania przez Władysława Sikorskiego podróży do Moskwy. Bączkowski pracował też w Centrum Informacji na Bliskim Wschodzie, a następnie w Akcji Kontynentalnej (OSS). Zajmował się przygotowywaniem raportów dotyczących sytuacji w ZSRR i szerzej, na Wschodzie. Szczególne uznanie zyskał za przygotowanie w latach 1942-1943 raportu o sytuacji w ZSRR w latach 1939-1942. 

W 1945 r. ukazała się broszura Włodzimierza Bączkowskiego „U źródeł polskiej idei federacyjnej” w której autor powrócił do historii Polski z okresu jagiellońskiego. W 1946 r. w Jerozolimie wydał pracę „Rosja wczoraj i dziś". W kołach sowietologicznych na Zachodzie powszechnie uważana była za jedno z najważniejszych studiów o Sowietach. Została przetłumaczona m.in. na języki angielski, turecki, arabski, jej skrócona edycja ukazała się Indiach. W latach 1947- 1950 służyła jako podręcznik w prestiżowym National War Coll. w Waszyngtonie.

Po wojnie Bączkowski znalazł się w gronie inicjatorów powołania Instytutu Bliskiego i Środkowego Wschodu „Reduta” w Jerozolimie, gdzie współpracował z prof. S. Swianiewiczem. Bączkowski był sekretarzem generalnym instytutu, redagował biuletyn „Sprawy Bliskiego i Środkowego Wschodu”. Kontynuował pracę nad jego wydawaniem również po przeniesieniu się do Libanu, gdzie znalazł się wskutek konfliktu arabsko-żydowskiego. W tym też czasie pełnił obowiązki honorowego attache kulturalnego poselstwa RP w Bejrucie.

W 1955 r. Bączkowski osiadł w USA, pracował w Bibliotece Kongresu w Waszyngtonie. W 1971 r. przeszedł na emeryturę.