literaturoznawca, pisarz, publicysta.
Był synem profesora Juliana Krzyżanowskiego (1892-1976) i Emilii Roszkowskiej, z domu Sobieszczańskiej. Uczęszczał do Gimnazjum im. Stefana Batorego w Lublinie. Przed II wojną światową związany z harcerstwem. We wrześniu 1939 r. brał udział w obronie Lublina. Był członkiem konspiracyjnego zastępu „Rysie” Jerzego Najmoły. Od 1942 r. członek Szarych Szeregów. Brał udział w wielu akcjach organizowanych przez oddział Szarugi Aleksandra Sarkisowa (1909-1994). Był to specjalny oddział Armii Krajowej oddelegowany do odbioru zrzutów lotniczych z Zachodu (m.in. w Akcji Most pod Bełżycami). Po przejściu oddziału do Ludowego Wojska Polskiego (listopad 1944 r.) został aresztowany i umieszczony w obozie w Skrobowie koło Lubartowa. Został następnie zesłany do ZSRR. Przebywał tam w obozach w Riazaniu i Stalinogorsku.
Po powrocie do Polski w 1947 r. studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1947-1959 pracował w instytucjach wydawniczych. Był jednym z pierwszych pracowników Redakcji Encyklopedii PWN. W 1959 r. po ukończeniu studiów, wyjechał do USA. Tam pracował jako lektor języka polskiego na University of California w Berkeley. W 1965 r. otrzymał tytuł doktora na University of Michigan z najwyższym wyróżnieniem Stowarzyszenia Honorowego Phi Beta Kappa. Następne lata wykładał literaturę polską na uniwersytetach w Michigan, Kolorado, Kansas oraz w Ohio.
Czynnie działał też w kręgach polonijnych i emigracyjnych. W latach 1976-1987 był przewodniczącym Assosiation for the Advancement of Polish Studies, w okresie 1977-1980 był też przewodniczącym Komitetu Planowania Północnoamerykańskiego Studium Spraw Polskich. W okresie 1983-1989 członek zarządu Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce. Od 1991 r. był członkiem Komitetu Archiwum Wschodniego w USA. Ponadto był członkiemwielu stowarzyszeń i towarzystw naukowych w Polsce, Europie i Stanach Zjednoczonych. Mieszkał w Columbus, w stanie Ohio.
Został odznaczony: Krzyżem Walecznych; Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami; Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej (2004) za wybitne zasługi w propagowaniu i krzewieniu historii i kultury polskiej; Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej (1995); Nagrodą Literacka im. Bolesława Prusa (1998; 2006); Nagrodą Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (1997; 2013).
Łączył pracę naukową w dziedzinie literatury polskiej i literatury porównawczej z twórczością literacką. Obok tomów studiów i rozpraw napisał cykl powieściowy (Diana, Banff, Ariadna) oraz kilka innych powieści i tomów opowiadań. Osobny nurt twórczości stanowiła literatura dotycząca II wojny światowej. Zainteresowania badawcze dzielił między literaturę polską i amerykańską jako autor m.in. wydanej po polsku biografii Ernesta Hemingwaya i wydanej po angielsku biografii Władysława St. Reymonta. Perspektywę jego badań najlepiej oddaje tytuł tomu szkiców historycznych i literackich Widziane z Ameryki. Był autorem wielu opracowań dotyczących literatury i historii Polski.
Wybrane publikacje:
- Ernest Hemingway (1963);
- Władysław Stanisław Reymont (1972);
- Generał. Opowieść o Leopoldzie Okulickim (1980);
- Janta. Człowiek i pisarz (1982, redakcja);
- Diana (1986);
- Legenda Samosierry i inne szkice krytyczne (1987);
- Banff (1988);
- Katyń w literaturze. Międzynarodowa antologia poezji, dramatu i prozy (1995, wyd. 2 popr. i uzup.: 2002; wyd. 3 poszerz. 2010);
- U Szarugi. Partyzancka opowieść (1995; wyd. 2 popr. i poszerz. 2004);
- Ariadne (1998);
- Afrodyte (1999); Myślę, że wrócę kiedyś... (2001);
- Dekady. Opowiadania lubelskie (2006);
- Gdybym cię opuścił... (2007);
- Widziane z Ameryki. Szkice literackie i historyczne. (2009);
- Iść za marzeniem... Opowiadania i eseje krytyczne (2014).
Był autorem wielu prac zamieszczonych zarówno w „Kulturze” jak i w „Zeszytach Historycznych”.
Bibliografia
- Jerzy R. Krzyżanowski, Moje uniwersytety: z Riazania do Berkeley, rozmowę przeprowadził K. Masłoń, „Rzeczpospolita” 06 VIII 2007, nr 181, s. A18.
- Jerzy R. Krzyżanowski, Jestem przekonany o trwałości idei Ameryki, rozmowę przeprowadziła Aleksandra Ziółkowska-Boehm, „Odra” 2003, nr 1, s. 44-48.
