Generał dywizji, historyk.
W czerwcu 1908 r. był jednym z twórców Związku Walki Czynnej. Na studiach na Uniwersytecie Lwowskim zaangażował się działałalność niepodległościową. W 1905 roku został aresztowany. Zwolniony z więzienia podjął decyzję o wstąpieniu w 1906 roku na seminarium Szymona Askenazego. W 1909 roku obronił na Uniwersytecie Lwowskim doktorat o wyprawie Joachima Deniski, który w rozszerzonej wersji, zatytułowanej Próby powstańcze po trzecim rozbiorze 1795-1797, został w 1912 roku wydany w kierowanej przez Askenazego serii „Monografie w Zakresie Dziejów Nowożytnych”. W sierpniu 1914 r. we Lwowie i Krakowie brał udział w organizacji Legionów Polskich. Od stycznia 1915 r. do końca 1916 r. w Sandomierskiem, Lubelskiem i na Wołyniu dowodził kompanią i batalionem w ramach I Brygady Legionów. We wrześniu 1917 r. w stopniu majora został komendantem Szkoły Podchorążych w Warszawie. W listopadzie 1918 r. brał udział w rozbrajaniu Niemców, od grudnia 1919 r. w randze pułkownika służył w III oddziale Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, a następnie objął szefostwo Sekcji Szkół Wojskowych. Od kwietnia 1920 r. dowodził 51. Pułkiem Piechoty, a od lipca XXIV Brygadą Piechoty w ramach 12 Dywizji. Z tymi jednostkami wziął udział w wojnie z bolszewikami.
We wrześniu 1920 r. objął szefostwo Biura Historycznego podległego Sztabowi Generalnemu W.P. Od kwietnia 1923 r. do stycznia 1925 r., już w stopniu generała, dowodził 13 Dywizją Piechoty, by następnie powrócić do B.H. z zadaniem przygotowania i opublikowania studium I wojny światowej, które miało się stać podstawą polskiej doktryny operacyjnej. Opracowane przezeń w latach 1925-1926 artykuły na temat Bitwy Warszawskiej spotkały się z ostrą krytyką Józefa Piłsudskiego. Przeżycia na tym tle, oraz zamach majowy 1926 roku, podczas którego opowiedział się po stronie rządu, skłoniły gen. Kukiela do wystąpienia ze służby czynnej. W styczniu 1930 r. został przeniesiony w stan spoczynku. W 1927 r. habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po opuszczeniu armii gen. Kukiel objął stanowisko docenta historii wojskowej i czasów nowożytnych na Uniwersytecie Jagiellońskim, został też dyrektorem Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie (1930-1939). W 1932 r. został członkiem-korespondentem PAN, a pięć lat później członkiem czynnym. We wrześniu 1939 r. bez powodzenia starał się o przyjęcie go do czynnej służby wziął udział w obronie Lwowa. W październiku 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie w rządzie gen. Sikorskiego został wiceministrem spraw wewnętrznych. Po klęsce Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Od sierpnia 1940 r., przez dwa lata, w randze generała dywizji dowodził I Korpusem wojsk polskich. Od 24 września 1942 r. do 10 lutego 1949 r. był ministrem obrony narodowej w kolejnych rządach: gen. Sikorskiego, Stanisława Mikołajczyka, Tomasza Arciszewskiego i gen. Bora-Komorowskiego.
Po wycofaniu się z polityki współtworzył i przez wiele lat prezesował Polskiemu Towarzystwu Historycznemu (1946-1973). Należał do grona założycieli w 1945 r. Instytutu Historycznego im. Generała Sikorskiego, któremu przewodniczył od roku 1946 aż do śmierci. Kukiel był jedną z czołowych postaci Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wielkiej Brytanii oraz jednym z redaktorów polskiego pisma historycznego na emigracji – „Teki Historyczne” (pod jego redakcją ukazało się 16 tomów). Od 1950 roku był też profesorem Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (PUNO). Był też prezesem Zarządu Instytutu Historycznego im. Gen Sikorskiego (1951-1966), oraz członkiem Senatu Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (1952-1973), gdzie pracował jako profesor historii najnowszej. W latach 1949-1973 był wiceprezesem zarządu Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.
Odznaczony wieloma orderami m.in. srebrnym krzyżem Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Legią Honorową, Krzyżem Komandorskim Orderem Łaźni (1942), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1922), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Kawaler Orderu Legii Honorowej (1921), Orderem Palm Akademickich, Wielkim Oficerem Orderu Korony, Komandorią Orderu Orła Białego.
Kukiel jest znany przede wszystkim jako znakomity historyk wojskowości. Publikował głównie w „Bellonie”, „Wiadomościach” i „Kulturze”. Pod redakcją gen. Kukiela ukazało się fundamentalne dzieło „Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej” (5 tomów), oraz „Documents of Polish-Soviet Relations” (2 tomy).
Wybrane publikacje:
Bibliografia:
