Józef Czapski: Portret Józefa Łobodowskiego (olej, 1968 r.) wiszący w domu Instytutu Literackiego. / Sygn. AG_7480 / fot. Adam Golec

1968

Z HISTORII INSTYTUTU LITERACKIEGO

Ukazuje się numer specjalny Kultury (nr 253), poświęcony wydarzeniom w Czechosłowacji (m.in. teksty J. Mieroszewskiego, G. Herlinga-Grudzińskiego, B. Osadczuka, J. Czapskiego, E. Raczyńskiego. Ponadto kronika wydarzeń 1967–1968 i głosy „zza żelaznej kurtyny” poświęcone Praskiej Wiośnie). Opublikowano również zeszyt specjalny Kultury w językach czeskim i słowackim („Mimorádne cislo”, „Zvlástni cislo”).

MARZEC

Numer marcowy otwiera poemat Kazimierza Wierzyńskiego „Czarny polonez”, opublikowany później w formie książkowej. Zaś w materiałach z działu „Kraj” „Cisi i gęgacze czyli bal u Prezydenta (Opera)” pióra Janusza Szpotańskiego.

W związku z wydarzeniem marcowymi Władysław Gomułka mówi do warszawskiego aktywu partyjnego o Kulturze i Mieroszewskim: jedni z inspiratorów wydarzeń „bankruci i niedobitki reakcyjne”.

MAJ

W numerze majowym pojawiła się nowa rubryka – „O religii bez namaszczenia”. Zainaugurował ją tekst Andrzeja Chciuka „Duchowieństwo na emigracji”. Później przez wiele lat rubrykę tę prowadzić będzie Antoni Pospieszalski.

CZERWIEC/LIPIEC

Numer czerwiec/lipiec (jak wyjaśnia Redakcja Kultury ‑ „Bieżący zeszyt jest podwójny, za miesiące czerwiec i lipiec. Pragnąc wynagrodzić Czytelnikom tę niezawinioną przerwę ‑ pierwszą od czasu ukazania się pierwszego numeru naszego pisma ‑ następny zeszyt Kultury w podwójnej objętości, tj. 240 stron zamiast 160”. Opóźnienia te i zmiany spowodowane zostały „wydarzeniami majowymi” we Francji, w tym strajkiem poczty.

Numer otwiera Apel Kultury pióra Juliusza Mieroszewskiego dotyczący wydarzeń majowych na uniwersytetach w Europie Zachodniej wraz ze wstępem Redakcji. Czytamy w nim m.in.: „W obecnej chwili każdy emigrant musi na nowo przemyśleć dzisiejszą sytuację Polski na tle ruchów i prądów o wadze i zasięgu światowym: nie tylko przemyśleć, ale wziąć w niej czynny udział. Kultura pragnie być katalizatorem tych myśli i skupiskiem sił gotowych do działania. Dla ożywienia Funduszu Kultury wydamy w najbliższym czasie dwa znaczki: jeden wartości 5 dol. am., a drugi 20 dol. Zwracamy się do wszystkich naszych czytelników i przyjaciół nie tylko o nabywanie ich, ale jak najszersze zorganizowanie ich sprzedaży. Jak zwykle wszystkie wpłaty będą odnotowywane Kulturze. Od rozmiarów Waszej pomocy w dużym stopniu będzie zależał rozmiar i skuteczność naszej akcji”.

Po Apelu zamieszczony jest artykuł K. A. Jeleńskiego: „Notatki o majowej rewolucji”.

W rubryce „Kraj” list Włodzimierza Iljicza Lenina dotyczący wystąpień studenckich w Moskwie w roku 1905. Jak pisze Redakcja: „Ponieważ Dzieła Lenina są bardzo mało znane nie tylko na emigracji, ale również w kraju, przedrukowujemy ten artykuł, mając nadzieję, że młoda inteligencja w Polsce wreszcie sobie uświadomi, że o sukcesie rewolucji decyduje w pierwszym rzędzie sojusz inteligencji z klasą robotniczą, co wymaga opracowania konkretnego i realnego programu społeczno-gospodarczego. Ten obowiązek ciąży również na emigracji i tego obowiązku emigracja nie spełniła”.

W tym samym numerze tekst Józefa Czapskiego pt. „Czy list Lenina?”, zawierający list ze „Swabody” z 21 lipca 1921 r. i obszerny komentarz Czapskiego.

PAŹDZIERNIK

W numerze dziesiątym kolejny Apel Redakcji związany z wkroczeniem (sierpień 1968) wojsk sowieckich do Czechosłowacji.

POLSKA
Początek Marca 1968 – rozpędzenie wiecu studenckiego na Uniwersytecie Warszawskim, kampania antysemicka, represje wobec środowisk studenckich i inteligencji. Z Polski emigrują m.in. Leszek Kołakowski, Krzysztof Pomian, Leopold Unger, Witold Wirpsza, Jerzy Pomianowski. Wielu z nich na stałe podejmuje współpracę z „Kulturą”. Z przemówienia Gomułki na spotkaniu z aktywem partyjnym: „Istnieje polityczne i ideologiczne powinowactwo między linią Mieroszewskiego a hasłami i koncepcjami politycznymi inspiratorów ostatnich wydarzeń”. „Istotnie tak jest – ripostował Mieroszewski w majowej „Kulturze” (nr 247) – dodać tylko należy, że »ostatnie wydarzenia« na pewno nie są ostatnie”. Opinie z prasy polskiej: „»Kultura« paryska finansowana przez wywiad amerykański reprezentuje kierunek polityki reakcyjnej, perfidny i dostosowany do realnego układu sił” (Władysław Gomułka w „Trybunie Ludu”); „Paryska »Kultura« piórem Juliusza Mieroszewskiego »reformując« Polskę jedną ręką, drugą – piórami wynajętych oszczerców i plugawych kalumniatorów usiłuje Polskę nurzać w trzęsawisku niecnych kłamstw, obelg, moralnego błota, a także nihilizmu ideowego” (Klaudiusz Hrabyk w „Głosie Szczecińskim”). W Polsce ukazuje się książka W. Fillera „Teorie i praktyki paryskiej »Kultury«”.

ŚWIAT
Interwencja wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji.

 

Pomiń sekcję linków społecznościowych Facebook Instagram Vimeo Powrót do sekcji linków społecznościowych
Powrót na początek strony