Projekt ustanowienia tablicy Jerzego Giedroycia w Kijowie został zainicjowany ponad dekadę temu przez środowisko Wydawnictwa „Duch i Litera” oraz Akademii Kijowsko Mohylańskiej. Po długiej przerwie wznowiony staraniami autora tablicy, artysty plastyka Iwana Hryhorjewa, projekt uzyskał wsparcie Instytutu Literackiego Kultura w Paryżu. a także Instytutu Polskiego w Kijowie. Na początku stycznia 2024 roku zgodę na zawieszenie tablicy wyraziła Administracja Miasta Kijowa.
Tablica dwujęzyczna ukraińsko polska o treści:
JERZY GIEDROYC (1906 2000)
Założyciel paryskiej „Kultury” – najważniejszego po II wojnie światowej ośrodka polskiej myśli politycznej na emigracji. Wielki przyjaciel Ukrainy, który zmienił myślenie Polaków o Ukraińcach, Litwinach i Białorusinach.
Odsłonięcie: 10 września br. o 13.00
przy ulicy Welyka Wasylkiws’ka 111/113 przy rogu ul. J. Giedroycia (vul. Velyka Vasylkivs’ka 111/113, od strony ul. J. Giedroycia), dokładny adres będzie podawany na kilka dni przed uroczystością.
W odsłonięciu weźmie udział prof. Timothy Snyder. Instytut Literacki reprezentować będzie Anna Bernhardt.
Organizatorzy w Kijowie są w kontakcie z Instytutem Polskim, który między innymi zajmuje się powiadomieniem policji o imprezie. Również ambasada polska jest na bieżąco informowana.
Publikacje Instytutu Literackiego były miejscem refleksji nad polsko ukraińskim dziedzictwem historycznym. Wyznaczały nowe podejście do stosunków polsko ukraińskich i zapoczątkowały współpracę dwóch sąsiadujących ze sobą narodów.
Jerzy Giedroyc na łamach swych pism przywracał pamięć o dorobu ukraińskiego Rozstrzelanego Odrodzenia, pokazując kulturę ukraińską jako równoprawną część dziedzictwa kulturowego Europy, a blisko pół wieku temu zainicjował podpisanie i publikację w paryskiej „Kulturze” Deklaracji w sprawie niepodległości Ukrainy.
Celem wszystkich tych, którzy przyczynili się do realizacji projektu tablicy pamiątkowej Jerzego Giedroycia w Kijowie jest upowszechnianie wiedzy o myśli i dziele Redaktora – ma temu służyć między innymi umieszczenie pod tablicą QR Code do prowadzonej w języku ukraińskim strony internetowej Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura.
Reakcje na odsłonięcie tablicy
„Starajmy się, aby wspólna przeszłość, na którą jesteśmy skazani i nie jesteśmy w stanie jej zmienić, bardziej łączyła niż dzieliła. Gdy mówimy do najbliższych „jesteś moją historią" to coś przecież znaczy. Historia to dobra rzecz...”
Prof. dr hab. Rafał Stobiecki
„Niepodległość Ukrainy była zawsze aksjomatem polityki Jerzego Giedroycia. Przez dziesięciolecia wydawało się to marzeniem nieziszczalnym. Nie zważając na to Redaktor „Kultury” konsekwentnie starał się poszerzać krąg zwolenników tej idei. Wytrwale przy tym dążył do usunięcia przeszkód stojących na drodze porozumienia polsko ukraińskiego. Odsłaniana w Kijowie tablica ku jego czci dowodzi, że wiele z nich zniknęło już na dobre, pozostałych nie wolno lekceważyć. Dla Jerzego Giedroycia było oczywiste, że zarówno Polacy, jak i Ukraińcy nie mogą być więźniami historii, bo nie sprostają wyzwaniom, jakie niesie im obu teraźniejszość i przyszłość. Nie będzie w pełni wolnej i bezpiecznej Polski bez w pełni wolnej i bezpiecznej Ukrainy. Nie będzie w pełni wolnej i bezpiecznej Ukrainy bez wolnej i bezpiecznej Polski. Не буде повністю вільної та безпечної Польщі без повністю вільної України. Не буде повністю вільної та безпечної України без вільної та безпечної Польщі”.
Dr hab. prof. UŁ Sławomir Nowinowski, kierownik Centrum Jerzego Giedroycia UŁ
