NEWSLETTER INSTYTUTU LITERACKIEGO
I FUNDACJI KULTURY PARYSKIEJ GRUDZIEŃ 2025
25. EDYCJA NAGRODY IM. JERZEGO GIEDROYCIA
3 listopada w Pałacu Krasińskich ogłoszono laureata 25. edycji Nagrody im. Jerzego Giedroycia przyznawanej przez dziennik Rzeczpospolita. W tym roku nagrodę otrzymał Serhij Żadan - ukraiński pisarz, poeta i aktywista, tłumacz literatury pięknej, piosenkarz i żołnierz.
Poeta został nagrodzony za „budowanie mostów między kulturą ukraińską i polską, pokazywanie, jak one łączą oba nasze narody, a także za osobistą odwagę – wstąpienie do służby wojskowej, dzięki czemu czynem broni przed rosyjską inwazją Ukrainę, a przez to i Polskę”. Laudację laureata wygłosił Grzegorz Gauden.
Nagrodę Specjalną, przyznaną wyjątkowo w roku jubileuszowym, otrzymal prof. Krzysztof Pomian „za kultywowanie tradycji polskiej humanistyki, głęboką refleksję nad europejską kulturą i pamięcią, a także nad kształtowaniem się narodowej i europejskiej tożsamości”. Laudację wygłosił Czesław Bielecki, w imieniu laureata nagrodę odebrał Marek Beylin.
Redakcja „Rzeczpospolitej” ustanowiła nagrodę im. Jerzego Giedroycia w 2001 r., w pierwszą rocznicę śmierci Redaktora. Na fot. Serhij Żadan z nagrodą, czlonkowie kapituły oraz goście gali. 3 grudnia 2025 r., Pałac Krasińskich, Warszawa. fot. Stanisław Mancewicz.
TABLICA KU CZCI JERZEGO GIEDROYCIA W KIJOWIE 2 grudnia, w Kijowie odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci Jerzego Giedroycia. Autorem i wykonawcą tablicy, umieszczonej na rogu ulic Wielkiej Wasylkiwskiej i Jerzego Giedroycia (dawnej Twerskiej, przemianowanej w 2018 roku), jest ukraiński artysta Iwan Hryhorjew.
W ceremonii odsłonięcia tablicy udział wzięli: Piotr Łukasiewicz, chargé d’affaires a.i. RP na Ukrainie, Jarosław Godun - dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie, Mykoła Kniażycki - deputowany do Rady Najwyższej Ukrainy i przewodniczący Ukraińsko-Polskiej Grupy Przyjaźni, Anna Bernhardt - prezes Instytutu Literackiego w Paryżu oraz Iwan Hryhoriew - autor tablicy. Inicjatorem powstania tablicy pamiątkowej było towarzystwo „Lutchin Initiative”we współpracy z wydawnictwem „Duch i Litera”, przy wsparciu Instytutu Polskiego w Kijowie i Instytutu Literackiego w Paryżu. Wszystkim zaangażowanym w powstanie i odsłonięcie tablicy składamy gorące podziękowania. Tego samego dnia w Instytucie Polskim wręczono nagrody w Konkursie im. Jerzego Giedroycia. fot. Instytut Polski w Kijowie.
NOWE KSIĄŻKI
Nakładem Więzi ukazały się po raz pierwszy bez cenzury wspomnienia Stanisława Stempowskiego. To niezwykłe, pisane podczas okupacji dzieło człowieka, który już za życia był legendą. Ziemianin z Podola, redaktor socjalistycznego Ogniwa, czasopisma ukazującego się w Warszawie przed rewolucją 1905 r., minister w rządzie Ukraińskiej Republiki Ludowej, współtwórca ruchu wolnomularskiego w II RP, wieloletni partner Marii Dąbrowskiej i ojciec najwybitniejszego polskiego eseisty Jerzego Stempowskiego.
W 1972 r. Jerzy Giedroyc relacjonował Czesławowi Miłoszowi w liście swoje wrażenia z lektury rękopisu „Pamiętników”: „Czegoś tak pasjonującego i pięknego dawno nie czytałem”. Rok później pisał: „Miejmy nadzieję, że ten wyjątkowy dokument wyjątkowego człowieka nie został zniszczony i że kiedyś będzie można wydać go w całości – już bez skreśleń cenzury oficjalnej i prywatnej”. Wspomnienia S. Stempowskiego wreszcie trafiają do czytelników w całości, w opracowaniui Łukasza Mikołajewskiego.
Przypominamy, że w tym roku, nakładem wydawnictwa Austeria ukazał się piękny esej Andrzeja S. Kowalczyka pt. Etranżer. Stanisław Stempowski w świetle swoich Pamiętników.
***
Nakładem Pracowni Badań nad Instytutem Literackim w Paryżu UMCS w serii W kręgu paryskiej ‘Kultury” ukazały się kolejne tomy: Sztuka w paryskiej „Kulturze” w wyborze i opracowaniu Elżbiety Matyaszewskiej. (tom XXXV).
oraz Grażyny Pomian.Komuniści i emigranci.(tom XXXIV).
W PORTALU
W zakładce Archiwalia na nowo pojawiły się kolejne, odczytane i opracowane agendy braci Giedroyciów.
- Agenda Jerzego Giedroycia z 1949 - To niełatwy czas dla Jerzego Giedroycia. W agendzie 1949 często pojawiają się słupki obliczeń, listy wydatków, kwoty długu. A między nimi informacje o akcjach: np. o koncertach pianisty Witolda Małcużyńskiego, który dochód z nich przekazał na rzecz Instytutu Literackiego.
- Agenda Jerzego Giedroycia z 1950 - Jednym z ważnych wydarzeń był w owym roku czerwcowy Kongres Wolności Kultury w Berlinie. Byli na nim Jerzy Giedroyc i Józef Czapski. Artykuły poświęcone temu wydarzeniu ukazały się potem w kolejnych numerach „Kultury”.
- Agenda Jerzego Giedroycia z 1951 - To rok, w którym Czesław Miłosz podjął ważną decyzję: został emigrantem politycznym i zamieszkał w siedzibie Instytutu Literackiego w Maisons-Laffitte. Stąd też i na kartach Agendy Jerzego Giedroycia z roku 1951 jego nazwisko pojawia się wielokrotnie,
- Agenda Henryka Giedroycia z 1951 - Autor mieszka nadal w Londynie; wyczekiwane urlopy spędza u brata, w Maisons Laffitte. „Miłosz czyta rozdział ze swej książki – ciekawe” - notuje podczas jednego z pobytów pod Paryżem.
STYPENDIUM IM. JERZEGO GIEDROYCIA W WIEDNIU
Wiedeński Instytut Nauk o Człowieku ogłasza nabór wniosków na Stypendium im. Jerzego Giedroycia - rok akademicki 2026–2027. Mogą aplikować uczeni wszystkich dyscyplin naukowych z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Stypendia te są przeznaczone dla badających stosunki polsko-ukraińskie, polsko-białoruskie i polsko-litewskie oraz powiązane z nimi zagadnienia historii, polityki i literatury oraz uczonych zajmujących się dziedzictwem Instytutu Literackiego. Więcej o stypendium IWM TUTAJ
NAGRODA DLA FILMU "KARTKA Z INNEGO ŚWIATA"
Film „Kartka z innego świata” - filmowy epilog słynnej książki Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, w reżyserii Jana Sosińskiego, został nagrodzony na XXXIFestiwalu Form Dokumentalnych NURT w Kielcach. Film został uhonorowany Nagrodą Dyrektora Kieleckiego Centrum Kultury.
WYSTAWA W LUBLINIE Do końca roku, w Muzeum Józefa Czechowicza można oglądać wystawę Oddech Wolności. „Kultura” paryska w Lublinie. Związki lubelskiego środowiska naukowego i wydawniczego z „Kulturą” sięgają początku lat 80. XX wieku. Na ekspozycji można zobaczyć rzadkie wydania książek drukowanych w podziemiu, rękopisy oraz maszynopisy Jerzego Giedroycia, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Andrzeja Wajdy, obrazy Józefa Czapskiego. Więcej o wystawie TUTAJ
PROJEKTY 2025
Fundacja Kultury Paryskiej uzyskała dofinansowanie z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w kwocie 425 000,00 zł na realizację zadania publicznego pn. Opracowanie dokumentacji modernizacji budynku Biblioteki Instytutu Literackiego „Kultura” w Maisons-Laffitte.
Projekt finansowany jest w ramach Konkursu Infrastruktura Polonijna 2025.
Całkowita wartość projektu: 425 000,00 zł
Całkowita kwota dofinansowania: 425 000,00 zł
Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura uzyskało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu rządowego Wspieranie Archiwów, Bibliotek i Muzeów poza Krajem 2025 na zadanie pn. Opieka i popularyzacja zbiorów Instytutu Literackiego Kultura w Maisons-Laffitte - kontynuacja.
W ramach zadania realizowane będą m.in: działania z zakresu konserwacji i zabezpieczenia zbiorów, digitalizacji, prace wydawnicze oraz udostępniania zbiorów w portalu www.kulturaparyska.com.
Całkowita wartość projektu: 703 820,00 zł
Całkowita kwota dofinansowania: 703 820,00 zł
Fundacja Kultury Paryskiej uzyskała dofinansowanie z Kancelarii Senatu RPw kwocie 190 000,00 zł na realizację zadania publicznego pn. Instytut Literacki w Paryżu: wybrane działania programowe w 2025 r.
Projekt finansowany jest w ramach Konkursu Senat-Polonia 2025 dotyczącego opieki nad Polonią i Polakami za granicą i obejmie m.in. działania wydawnicze, digitalizację, tłumaczenia oraz działania promocyjno-informacyjne.
Całkowita wartość projektu: 223 650,00zł
Całkowita kwota dofinansowania: 190 000,00 zł
JAK DOJECHAĆ
W Maisons-Laffitte zatrzymują się pociągi linii RER A (np. z Châtelet–Les Halles) i linii L (z dworca Saint-Lazare). Rozkłady jazdy oraz aktualną sytuację (remonty, awarie, strajki) można sprawdzić na stronie ratp.fr.
Ze stacji do domu Instytutu można podjechać autobusem linii 6 lub 2 (trzeba wysiąść na przystanku Rue de Romilly). Z dworca idzie się ok.15-20 min. Adres: 91 av. de Poissy, Le Mesnil-le-Roi. Tel. +33 1 30 71 72 49.
Dom można zwiedzać codziennie (prócz weekendów) w g.10.30 -12.30 i od 14-17. koniecznie po wcześniejszym umówieniu wizyty.
WSPIERAJ KULTURĘ!
Nieustająco przypominamy, że poprzez stronę główną naszego portalu, za pomocą klawisza Wpłać na „Kulturę” można zasilić budżet Fundacji Kultury Paryskiej.
Mechanizm Przelewy 24 jest prosty w obsłudze, wpłat można dokonywać przelewem, Blikiem lub kartami płatniczymi.
Apelujemy o datki, które zostaną przeznaczone na opiekę i rozwój naszego archiwum. Regulamin przekazywania i przyjmowania darowizn przez Fundację Kultury Paryskiej
KONTO FUNDACJI KULTURY PARYSKIEJ I ADRES
mBank: 52114020040000360279150389
adres siedziby: FUNDACJA KULTURY PARYSKIEJ
ul. Henryka Siemiradzkiego 21/1
31-137 Kraków
W razie pytań prosimy o kontakt: kultura@kultura.fr
RODO
Fundacja Kultury Paryskiej jest administratorem Państwa danych osobowych wykorzystywanych w celu przesyłania niniejszego newslettera.
Pełna informacja RODO znajduje się na kulturaparyska.com, w zakładkach: Regulamin Polityka bezpieczeństwa Klauzula informacyjna dla Użytkownika
2 grudnia, w Kijowie odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci Jerzego Giedroycia. Autorem i wykonawcą tablicy, umieszczonej na rogu ulic Wielkiej Wasylkiwskiej i Jerzego Giedroycia (dawnej Twerskiej, przemianowanej w 2018 roku), jest ukraiński artysta Iwan Hryhorjew.
Nakładem Więzi ukazały się po raz pierwszy bez cenzury wspomnienia Stanisława Stempowskiego. To niezwykłe, pisane podczas okupacji dzieło człowieka, który już za życia był legendą. Ziemianin z Podola, redaktor socjalistycznego Ogniwa, czasopisma ukazującego się w Warszawie przed rewolucją 1905 r., minister w rządzie Ukraińskiej Republiki Ludowej, współtwórca ruchu wolnomularskiego w II RP, wieloletni partner Marii Dąbrowskiej i ojciec najwybitniejszego polskiego eseisty Jerzego Stempowskiego. 
***
