Zdjęcie
Zbigniew Brzeziński, Jerzy Giedroyc. Maisons-Laffitte, Wielkanoc 1963. / Sygn. FIL00116
FOT. HENRYK GIEDROYC

Listopad 1963 w korespondencji Jerzego Giedroycia


ZUZANNA DZIEDZIC

Jerzy Giedroyc

Redaktor
род. 27 июля 1906 в Минске
ум. 14 сентября 2000 в Мезон-Лаффите
Pseudonim: Redaktor, Jerzy Giedroyc

Emeryk Hutten-Czapski


21 sierpnia 1897 r. w Stańkawie
31 stycznia 1979 r. w Rzymie
Pseudonim:

Michał Borwicz

Pisarz, Poeta, Publicysta
ur. 11 października 1911 r. w Krakowie
zm. 31 sierpnia 1987 r. w Paryżu
Pseudonim: Michał Borwicz

Andrzej Stypułkowski

Inny
Pseudonim: Andrzej Stypułkowski

Józef Czapski

Pisarz, Publicysta, Artysta
род. 3 апреля 1896 в Праге
ум. 12 января 1993 в Мезон-Лаффите
Pseudonim: Marek Sienny, J. Cz., Józef Czapski

Zbigniew Jordan

Publicysta
ur. 17 sierpnia 1911 r. w Głaszynie
zm. 6 października 1977 r. w Ottawie
Pseudonim: Zbigniew Jordan

Władysław Michniewicz

Inny
data nieznana
data nieznana
Pseudonim:

Witold Gombrowicz

Pisarz, Publicysta
Род. 4 августа 1904 в Малошице
ум. 25 июня 1969 в Ванс
Pseudonim: Witold Gombrowicz

Gustaw Herling-Grudziński

Pisarz, Poeta, Publicysta
род. 20 мая 1919 г. в Кельце
ум. 4 июля 2000 г. в Неаполе
Pseudonim: Gustaw Herling-Grudziński, G.H.G., Wiśniewski, G. H., Gustaw Herling-Grudziński

Witold Jedlicki

Publicysta
ur. 9 lutego 1929 r. w Warszawie
zm. 8 września 1995 r. w Jerozolimie
Pseudonim: Witold Jedlicki

Aleksander Małachowski

Publicysta
23 listopada 1924 we Lwowie
26 stycznia 2004 w Warszawie
Pseudonim:

Andrzej Chciuk

Pisarz
ur. 13 stycznia 1920 r. w Drohobyczu
zm. 15 maja 1978 r. w Melbourne
Pseudonim: Andrzej Chciuk

Stefan Mierzwa

Historyk
12 listopada 1892 w Rakszawie
16 stycznia 1971 w Houston
Pseudonim: Stephen Mizwa

Tymon Terlecki

Publicysta, Pisarz
ur. 10 sierpnia 1905 r. w Przemyślu
zm. 6 listopada 2000 r. w Oksfordzie
Pseudonim: Tymon Terlecki

Maria Ewelina Żółtowska


?
?
Pseudonim: Ewelina Żółtowska, Ewelina Weintraub

Benedykt Heydenkorn

Publicysta, Przedstawiciel
ur. 24 lipca 1905 r. w Starej Birczy
zm. 10 października 1999 r. w Toronto
Pseudonim: H.B., B.H., (B.H.), Benedykt Heydenkorn

Szymon Szyszman

Historyk
30 czerwca 1909 w Symferopolu
22 lutego 1993 w Paryżu
Pseudonim:

Aleksandra Zagórska

Inny
22 czerwca 1882 w Lublinie
14 kwietnia 1965 w Warszawie
Pseudonim:

Adam Czerniawski

Poeta
ur. 20 grudnia 1934 r. w Warszawie
zm. 29 lutego 2024 r. w Monmouth
Pseudonim: A. Cz., Adam Czerniawski

Melchior Wańkowicz

Pisarz, Publicysta
ur. 10 stycznia 1892 r. w Kalużycach na Mińszczyźnie
zm. 10 września 1974 r. w Warszawie
Pseudonim: Melchior Wańkowicz

Aleksander Wat

Pisarz, Poeta
ur. 1 maja 1900 r. w Warszawie
zm. 29 lipca 1967 r. w Antony (Francja)
Pseudonim: Stefan Bergholz, Aleksander Wat

Alicja Iwańska

Pisarz
ur. 13 maja 1918 r. w Lublinie
zm. 26 września 1996 r. w Londynie
Pseudonim: Alicja Iwańska

Stefan Mayer

Inny
7 sierpnia 1899 we Lwowie
12 czerwca 1981 w Londynie
Pseudonim:

Zygmunt Haupt

Pisarz
ur. 5 marca 1907 r. w Ułaszkowcach na Podolu
zm. 10 maja 1975 r. w Winchester w USA
Pseudonim: Zygmunt Haupt

Maria Danilewicz Zielińska

Publicysta, Pisarz
ur. 29 maja 1907 r. w Aleksandrowie Kujawskim
zm. 22 maja 2003 r. w Quinta das Romazeiras w Portugalii
Pseudonim: m.z., mdz, m.l.d., m. d., Maria Danilewiczowa, Szperacz, M. Danilewiczowa, Maria Danilewicz Zielińska

Józef Gawłowicz

Publicysta, Pisarz
ur. 7 kwietnia 1942 r. w Rudzie koło Mielca
Pseudonim: Sindbad Żeglarz, Paweł Sowa, Adam Takubar, Józef Gawłowicz

Wiktor Sukiennicki

Publicysta, Historyk
ur. 25 lipca 1901 r. w Aleksocie na Kowieńszczyźnie
zm. 10 kwietnia 1983 r. w Stanford, USA
Pseudonim: W.S., W. Sukiennicki, Obserwator, Wiktor Sukiennicki

Zbigniew Brzeziński

Publicysta, Pisarz
ur. 28 marca 1928 r. w Warszawie
zm. 26 maja 2017 r. w Falls Church (USA)
Pseudonim: Zbigniew Brzeziński

Izaak A. Langnas

Inny
1911 r. w Łodzi
?
Pseudonim: Isaac Langnas

Kazimierz Okulicz

Publicysta
ur. 4 marca 1890 r. w Karolowie
zm. 2 lipca 1981 r. w Londynie
Pseudonim:

Jerzy Stempowski

Pisarz, Publicysta
род. 10 декабря 1893 в Кракове
ум. 4 октября 1969 в Берне
Pseudonim: Leon Furatyk, Paweł Hostowiec, P.H., Paolo Hostowiec, Paul Hostowiec, Jerzy Łysina (z Zbigniewem Małeckim), Cyryl Doroteusz Mordęga, Jerzy Stempowski

Kazimierz Wierzyński

Poeta
ur. 27 sierpnia 1894 r. w Drohobyczu
zm. 13 lutego 1969 r. w Londynie
Pseudonim: Kazimierz Wierzyński

Konstanty Aleksander Jeleński

Publicysta
род. 2 января 1922 г. в Варшаве
ум. 4 мая 1987 г. в Париже
Pseudonim: (a.n.), A.N, J.K.A., (J), (j), KAJ, K.A.J., k.a.j., (n), K. A. Jelenski, Konstanty Aleksander Jeleński

Stefan Władysław Kozłowski

Korespondent, Dziennikarz, Współpracownik
ur. w 1897 r.
zm. 10 października 1981 r. w Monachium
Pseudonim: Stefan Kozłowski, mjr Aleksander

Roman Szczurkowski

Publicysta
21 lutego 1922 w Poznaniu
1 maja 1997 w Rodez (Francja)
Pseudonim:

Franciszek Wilk


data nieznana
data nieznana
Pseudonim: Franciszek Wilk

Piotr Rawicz

Inny
Pseudonim: Piotr Rawicz

Andrzej Korboński

Inny
Pseudonim:

Mieczysław Giergielewicz


Pseudonim: Mieczysław Giergielewicz

Alfred Berlstein

Inny
24 października 1892 w Kołomyi
?
Pseudonim:

Danuta Mostwin

Pisarz
ur. 31 sierpnia 1921 r. w Lublinie
zm.. 11 stycznia 2010 r. w Baltimore (USA)
Pseudonim: Danuta Mostwin

Jonas Dainauskas

Inny
data nieznana
data nieznana
Pseudonim:

Zdzisław Miłoszewski

Publicysta
10 marca 1899
6 sierpnia 1970 w Londynie
Pseudonim:

Józef Fryd

Artysta
1905
23 maja 1994 r. w Rzymie
Pseudonim: Joseph Fryd

Piotr Wandycz


Pseudonim:

August Zamoyski

Artysta
ur. 28 czerwca 1893 w Jabłoniu na Lubelszczyźnie
zm. 19 maja 1970 w Saint-Clar-de-Rivière, we Francji
Pseudonim: August Zamoyski

Wacław Chocianowicz

Inny
?
?
Pseudonim:

Zygmunt Wieliczka

Inny
25 września 1890 w Krakowie
1975
Pseudonim:

Marek Hłasko

Pisarz
род. 14 января 1934 в Варшаве
ум. 14 июня 1969 в Висбадене
Pseudonim: Marek Hłasko

Eugeniusz Bajkowski


Pseudonim: Eugeniusz Bajkowski

Michał Chmielowiec

Pisarz, Poeta, Publicysta
ur. 19 października 1918 r. w Samborze
zm. 19 maja 1974 r. w Londynie
Pseudonim: Michał Sambor, Michał Chmielowiec

Rudolf Richter

Tłumacz
Pseudonim: Walter Tiel

Zygmunt Hładki

Inny
25 sierpnia 1896 r. w Warszawie
?
Pseudonim:

Danuta Irena Bieńkowska

Pisarz, Poeta, Publicysta
7 grudnia 1927 w Toruniu
9 lipca 1974 w Bergen (Norwegia)
Pseudonim:

Aleksander Porembiński

Inny
Pseudonim:

Wacław Jabłoński


?
?
Pseudonim: J. Korzec

Artykuł przygotowany przez Zuzannę Dziedzic. Autorka jest studentką polonistyki w Uniwersytecie Warszawskim, była stażystką w Instytucie Literackim i stale współpracuje z portalem kulturaparyska.com.

***

Listopad 1963 r. Indie rozpoczynają program kosmiczny, a Walt Disney decyduje, że nowy park rozrywki ulokuje na Florydzie. Agata Christie publikuje „Przyjdź i zgiń”, trzydziestą pierwszą powieść z Herculesem Poirot, w kinach można zobaczyć „Szaradę” z Audrey Hepburn i Carym Grantem. W Wietnamie Południowym puczyści inspirowani przez CIA mordują prezydenta Jeana Baptiste’a Ngô Đình Diệma, a w Stanach Zjednoczonych zamachowiec strzela śmiertelnie do prezydenta Johna F. Kennedy’ego. W wyniku eksplozji podwodnego wulkanu u wybrzeży Islandii wyłania się wyspa Surtsey. Wiedeńska gazeta Volksstimme ujawnia nazwisko oficera, który aresztował Annę Frank. I Sekretarzem KC PZPR jest Władysław Gomułka, I Sekretarzem KC KZPR w ZSSR – Nikita Chruszczow. Przy próbie przekroczenia muru berlińskiego giną Klaus Schröter i Dietmar Schulz. W Wielkiej Brytanii umierają C.S. Lewis i Aldous Huxley, The Rolling Stones wydają pierwszą autorską piosenkę, a The Beatles – album „With the Beatles”. Umiera Stanisław Ossowski. FBI na rozkaz J. Edgara Hoovera zakłada podsłuch w domu Martina Luthera Kinga. Olga Koszutska reżyseruje w Gorzowie Wielkopolskim „Grupę Lakoona” Różewicza, a Ludwik René w Warszawie – „Wizje Simony Machard” Brechta.

Tymczasem w Maisons‑Laffitte, w domu przy Avenue de Poissy 91, Jerzy Giedroyc i współpracownicy jak zwykle pracują niestrudzenie. Przygotowują do druku grudniowy numer „Kultury”, ale trwają też prace nad styczniowym (i nad kilkoma książkami). Na początku miesiąca Giedroyc zmaga się z grypą, ale nie pozwala sobie na odpoczynek. Korespondencję prowadzi nieprzerwanie do 21 listopada, kiedy to odpisuje na ostatnie listy, a wieczorem wyjeżdża do Londynu. Do końca miesiąca nie napisze już żadnego listu w Maisons‑Laffitte, choć powróci do domu rankiem 28 listopada, po kilkudniowym pobycie wypełnionym służbowo-towarzyskimi spotkaniami. W agendzie z tego okresu z nazwiska wymieniono m.in. Pawła Zarembę, Juliusza Mieroszewskiego, Kazimierza Okulicza, Franciszka Wilka, Marię Danilewiczową i Leopolda Łabędzia. Niekiedy notatki wskazują również na miejsce spotkania: hotel Cumberland tylko raz ustąpił innemu miejscu, czyli serwującej polską kuchnię restauracji Daquise (obie placówki wciąż są czynne). Po powrocie Giedroyc wraca do pracy, ale odpisywanie na listy wznawia dopiero w grudniu.

Równoległa lektura przedstawionych poniżej listów pozwala stwierdzić, jakie wątki zajmowały Giedroycia w listopadzie 1963 r. Znaczącą kwestią pozostawała, jak zawsze, praca nad „Kulturą” – poszukiwanie autorów i ponaglanie ich, zajmowanie się korektami itd. Niekiedy należało uspokoić kogoś, kogo tekst już był na składzie – przypadek Marka Hłaski, którego żona próbowała wycofać książkę (prawie na pewno na prośbę pisarza), jest tu najbardziej dramatyczny. Redaktor otrzymywał też komentarze od czytelników na temat tekstów z poprzednich numerów. Wielkie poruszenie wzbudził tekst Władysława Michniewicza „Śmierć płk. Hańczy”, godzący w dobre imię środowiska generała Andersa. Nie cichły echa po zmanipulowanym wywiadzie z Witoldem Gombrowiczem, który ukazał się „Życiu Literackim” i przysporzył autorowi, bardzo przecież czułemu na swoim punkcie, mnóstwo niechęci (zarzucano Gombrowiczowi umniejszenie cierpień, jakich Polacy doznali ze strony Niemców podczas II wojny światowej). Giedroyc umożliwił Gombrowiczowi publikację obszernej polemiki na łamach „Kultury”. Alicja Iwańska brała się za organizowanie wymiany intelektualnej i współpracy między naukowcami polskiego pochodzenia w Stanach Zjednoczonych, a Jerzy Stempowski popadł w przygnębienie po wizycie młodzieży z PRL-u, która przedstawiła mu ponurą wizję socjalistycznej rzeczywistości. Giedroyc próbował zorganizować fundusze na publikację pamiętników Wincentego Witosa – i chociaż do wydania książki doszło, to przedsięwzięcie okazało się finansową klapą. Wiele osób, w tym samego Redaktora, zasmuciła śmierć socjologa Stanisława Ossowskiego; również morderstwo prezydenta USA Kennedy’ego wzbudziło wiele emocji. Aleksander Wat, rozczarowany komunizmem, próbował ułożyć sobie życie na Zachodzie, a Melchior Wańkowicz wciąż aklimatyzował się w kraju, do którego atmosfery nie mógł przywyknąć, ale z którego nie pragnął już nigdy wyjeżdżać.

Krótkie podsumowanie listopada 1963 r. w korespondencji Giedroycia w liczbach:

  • Jerzy Giedroyc napisał 43 listy, a jego korespondenci wysłali ich 79.
  • 29 listopada był dniem bez listów.
  • W listopadzie najczęściej pisał do Giedroycia Witold Gombrowicz – aż 7 razy.
  • Z kolei Giedroyc najwięcej listów adresował do Witolda Jedlickiego – dokładnie 4.
  • Listy pochodziły z pięciu kontynentów: Afryki, obu Ameryk, Australii i Europy.
  • Korespondencja rozgrywała się między Giedroyciem a pięćdziesięcioma pięcioma osobami.
  • W grupie korespondentów było 49 mężczyzn i 6 kobiet.
  • Najstarszą korespondentką była Aleksandra Zagórska, żołnierka Legionów Piłsudskiego, która miała w owym czasie 81 lat i mieszkała w Zakopanem.
  • Najmłodszym korespondentem był dwudziestojednoletni Józef Gawłowicz, marynarz, późniejszy kapitan.

Poniżej prezentujemy listy oznaczone dokładnymi datami. Kliknięcie nazwiska danej osoby prowadzi do powiązanego z nią listu.

1 listopada: Redaktor pisze do Andrzeja Stypułkowskiego, a do Redaktora piszą Michał Borwicz, Józef Czapski, Zbigniew JordanPolish Research Centre.

2 listopada: Redaktor pisze do Witolda Gombrowicza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Witolda Jedlickiego, Aleksandra MałachowskiegoWładysława MichniewiczaStefana MierzwyTymona TerleckiegoEweliny Żółtowskiej, a do Redaktora piszą Benedykt Heydenkorn, Gustaw Herling-GrudzińskiSzymon Szyszman, Tymon Terlecki, Aleksandra Zagórskaprzedstawiciele Union des Syndicalistes.

3 listopada: do Redaktora piszą Adam CzerniawskiWitold Gombrowicz, Melchior WańkowiczAleksander Wat.

4 listopada: do Redaktora piszą Witold Gombrowicz, Alicja IwańskaStefan Mayer.

5 listopada: do Redaktora pisze Benedykt Heydekorn.

6 listopada: Redaktor pisze do Zygmunta Haupta, a do Redaktora piszą Maria Danilewicz-Zielińska, Józef GawłowiczWiktor Sukiennicki.

7 listopada: do Redaktora piszą Zbigniew Brzeziński, Witold Jedlicki, Izaak A. Langnas, Kazimierz Okulicz, Jerzy Stempowski i Kazimierz Wierzyński.

8 listopada: do Redaktora piszą Michał Borwicz, kustosz Biblioteki JagiellońskiejWitold Gombrowicz.

9 listopada: Redaktor pisze do Witolda Gombrowicza, Benedykta HeydenkornaKonstantego Jeleńskiego, a do Redaktora piszą Maria Danilewicz-Zielińska, Witold GombrowiczAleksander WatAleksandra Zagórska.

10 listopada: Redaktor pisze do Kazimierza OkuliczaTymona Terleckiego, a do Redaktora piszą Stefan KozłowskiRoman Szczurkowski.

11 listopada: Redaktor pisze do Adama Czerniawskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Franciszka WilkaKazimierza Wierzyńskiego, a do Redaktora piszą Piotr Rawiczprzedstawiciel Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

12 listopada: do Redaktora piszą Witold Gombrowicz, Andrzej Korboński i Kazimierz Okulicz.

13 listopada: Redaktor pisze do Witolda Jedlickiego, a do Redaktora piszą Michał Borwicz, Konstanty JeleńskiFranciszek Wilk.

14 listopada: Redaktor pisze do Mieczysława Giergielewicza, Witolda GombrowiczaKazimierza Okulicza, a do Redaktora piszą Franciszek Wilk (razdrugi) i Andrzej Chciuk.

15 listopada: do Redaktora piszą Alfred BerlsteinGustaw Herling-GrudzińskiWacław Iwaniuk.

16 listopada: Redaktor pisze do Benedykta Heydenkorna i Danuty Mostwin, a do Redaktora piszą Jonas Dainauskas, Zdzisław MiłoszewskiTymon Terlecki.

17 listopada: Redaktor pisze do Andrzeja Chciuka, Józefa Fryda, Alicji Iwańskiej, Zdzisława MiłoszewskiegoJerzego Stempowskiego, Piotra Wandycza, Franciszka WilkaAugusta Zamoyskiego, a do Redaktora piszą Wacław Chocianowicz, Witold Gombrowicz, Witold JedlickiJerzy Stempowski.

18 listopada: Redaktor pisze do Konstantego Jeleńskiego, Witolda JedlickiegoZbigniewa Jordana, a do Redaktora pisze Witold Jedlicki.

19 listopada: Redaktor pisze do Zdzisława Miłoszewskiego, Jerzego StempowskiegoAleksandra Wata, a do Redaktora pisze Kazimierz Wierzyński.

20 listopada: do Redaktora piszą Józef FrydZygmunt Wieliczka.

21 listopada: Redaktor pisze do Biblioteki JagiellońskiejZbigniewa Brzezińskiego, Marka HłaskiWitolda Jedlickiego, a do Redaktora pisze Emeryk Hutten-Czapski.

22 listopada: Redaktor wyjechał do Londynu, a piszą do niego Witold Gombrowicz, Witold Jedlicki i Aleksander Małachowski.

23 listopada: Redaktor wyjechał do Londynu, a piszą do niego Eugeniusz BajkowskiMichał Chmielowiec.

24 listopada: Redaktor wyjechał do Londynu, a pisze do niego Aleksander Wat.

25 listopada: Redaktor wyjechał do Londynu, a piszą do niego Andrzej ChciukRudolf Richter.

26 listopada: Redaktor wyjechał do Londynu, a piszą do niego Zygmunt HładkiBenedykt Heydenkorn.

27 listopada: Redaktor wyjechał do Londynu, a piszą do niego Włodzimierz SznarbachowskiTymon Terlecki.

28 listopada: Redaktor wrócił z Londynu, a piszą do niego Danuta Irena BieńkowskaAleksander Porembiński.

29 listopada: dzień bez listów.

30 listopada: do Redaktora piszą Alicja IwańskaWacław JabłońskiFranciszek Wilk.

Pomiń sekcję linków społecznościowych Facebook Instagram Vimeo Powrót do sekcji linków społecznościowych
Powrót na początek strony