Biblioteczka dość swobodnie i szeroko obejmuje tematykę historii Instytutu Literackiego. Przede wszystkim można tu korzystać z książek wydawanych w serii „W kręgu paryskiej Kultury”. Są dostępne (jak wszystkie inne) bezpłatnie.
Udostępniamy tu też różne publikacje związane z ludźmi i działaniem Instytutu Literackiego, są to rzeczy bądź wyczerpane, bądź trudno dostępne. Z nadzieją, że będą użyteczne, zachęcamy do korzystania i nadsyłania nam sugestii na temat uzupełnień.
Powrót na początek bloku opisu
Udostępniamy zbiór artykułów Tomasza Czarnoty, archiwisty, doktora nauk humanistycznych w zakresie historii najnowszej i archiwistyki.
Tomasz Czarnota jest członkiem Towarzystwa Nauki i Kultury Libra i Stowarzyszenia Archiwistów Polskich oraz Grupy Konsultacyjnej ds. Wzmacniania Trwałości Zbiorów Społecznych przy Centrum Archiwistyki Społecznej, jest adiunktem w Katedrze Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii Instytutu Historii UMCS i opiekunem Studenckiego Koła Naukowego Archiwistów.
Jego krąg zainteresowań badawczych to działalność dokumentacyjno-archiwalna osób i organizacji, w szczególności niepublicznych, zwłaszcza partii XX-wiecznych i współczesnych, oraz archiwa społeczne.
Dyktatura oświecona. Problematyka organizacji i zarządzania w Instytucie Literackim w Paryżu, [w:] Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t. 2, red. Artur Górak i Dariusz Magier, Wydawnictwo „LIBRA” Towarzystwa Nauki i Kultury. Lublin – Siedlce 2009, s. 359-380
Charyzmatyczne panowanie jako model zarządzania. Studium przypadku Jerzego Giedroycia, [w:] Dzieje biurokracji, t. IV, red. Artur Górak, Krzysztof Latawiec i Dariusz Magier, Wydawnictwo „LIBRA” Towarzystwa Nauki i Kultury. Lublin – Siedlce 2011, s. 689-724
Jerzy Giedroyc – homo collector. Przyczynek do badań nad zjawiskiem kolekcjonerstwa drugiej wielkiej emigracji, [w:] „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, Wydawnictwo Polskiej Akademii Umiejętności. R. LV, 2010, s. 377-437
Kanały i tricki, czyli o meandrach zdobywania materiałów i informacji z kraju przez Jerzego Giedroycia, [w:] Komunikowanie się Polaków w latach 1944-1989, red. Krzysztof Stępnik i Maciej Rajewski.
Lublin 2011, s. 97-125
Problematyka archiwów i archiwaliów emigracyjnych oraz poloników w „Kulturze” i „Zeszytach Historycznych”, [w:] Archiwistyka oraz problemy historii Polski, Polonii i dyplomacji XX wieku. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Edwardowi Kołodziejowi w 70. rocznicę urodzin, pod red. Janusza Łosowskiego, Lublin 2011, s. 257-306
Jerzy Giedroyc jako funkcjonariusz państwowy – wzorowy urzędnik czy polityczny ryzykant?, [w:] „Dzieje Najnowsze” - kwartalnik poświęcony historii XX wieku. Rocznik XLIV, 2012, nr 2, s. 3-31
Документационная и архивная деятельность польских эмиграционных организаций на примере парижской «Культуры» Ежи Гедройця, [в:] Документ. Aрхив. История. Cовременность. Mатериалы VI международной научно-практической конференции, Екатеринбург, 2-3 декабря 2016 г., ред. Л. Н. Мазур. Екатеринбург 2016, с. 202-208
Problem granic zespołu w archiwach osobistych z perspektywy ich twórców - przypadek archiwaliów Jerzego Giedroycia, [w:] Archeion, t. 117, 2016, s. 248-270
***
Bardzo dziękujemy Redaktorkom, Redaktorom i Wydawcom za udzielenie zgód na udostępnienie tekstów:
- Lubelskiemu Wydawnictwu Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
- Dyrekcji Instytutu Historii PAN oraz redakcji Dziejów Najnowszych - kwartalnika poświęconego historii XX wieku.
- Redakcji Rocznika Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie i Wydawnictwu Polskiej Adademii Umiejętności.
- Towarzystwu Nauki i Kultury „Libra”.
- Redakcji pisma „Archeion” wydawanego przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych.
***
Artykuły udostępniamy w ramach programu „Wspieranie archiwów, bibliotek i muzeów poza krajem” dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej.
Broszura wydana na przełomie lat 1968/1969 jest dokumentem epoki, klasycznego stylu i metody. Można bez żadnego ryzyka stwierdzić, że w całości, w warstwie faktograficznej oparta jest o dokumentację wyprodukowaną przez agenturę PRL. Wkładem autora jest niewątpliwie chęć, język, styl i gust. „Teorie i praktyki paryskiej Kultury” pióra Witolda Fillera, prócz nieśmiertelnego języka perelowskiej propagandy czasów W. Gomułki, mają wyraźny klimat antysemicki, antyniemiecki i w ogóle antyzachodni. Autor operuje ustalonym w marcu' 68 wokabularzem, używanym powszechnie w ówczesnych mediach, na wiecach itd.
Witold Filler był aktorem, znanym krytykiem teatralnym, historykiem i dyrektorem teatru, reżyserem i scenarzystą. Dużo publikował w m.in. „Teatrze”, „Przeglądzie Kulturalnym”, „Żołnierzu Wolności”, „Trybunie Ludu”, „Dialogu”, a także w „Polityce”. W latach 1963-1972 był redaktorem naczelnym Redakcji Rozrywki TVP. W latach 1972-1975 redaktorem naczelnym „Teatru”, następnie - do 1984 - redaktorem naczelnym „Szpilek”. W latach 1978-1990 był dyrektorem Teatru Syrena w Warszawie. Był publicystą i działaczem dyspozycyjnym wobec władzy i służb. W marcu 1968 r. zainicjował kampanię przeciwko Kazimierzowi Dejmkowi. W latach osiemdziesiątych (po grudniu 1981 r.) publikował w „Gazecie Krakowskiej”. Po 1990 r., po zwolnieniu z Teatru Syrena, wydawał pismo „Plejtboj” (imitację „Playboya”), zajmował się też produkowaniem kaset wideo. Przez rok pracował w Petersburgu, gdzie organizował teatr rewiowy. Po powrocie do Polski napisał książkę o Violettcie Villas. Pod koniec życia pisał felietony do „Trybuny”. Zmarł w 2009 r. w Warszawie.
Prócz „Teorii i praktyk paryskiej Kultury” wydał w tym samym gatunku książkę pt. „Literatura małej emigracji” (1970).
W dostępnym w naszym portalu zbiorze wycinków można znaleźć wiele recenzji i omówień „Teorii i praktyk paryskiej Kultury”, w tym np. stenogramy wypowiedzi autora w TVP. (w wyszukiwarce należy wpisać Filler i rozwinąć menu „wycinki”). Nieco uwagi publikacjom W. Fillera poświęca Zygmunt Hertz w zbiorze listów do Czesława Miłosza (1952-1979)
(Faktografia za Encyklopedią Teatru Polskiego)
Tom ukazał się nakładem Wydawnictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, w serii: Ideologia, Polityka, Obronność. wyd 1, nakład 15000 egz. Warszawa 1968.
Korespondencja Stanisława Vincenza z Józefem Czapskim z roku 1951. w opracowaniu Anny H. Markiety ukazała się w 33 tomie „Czasopisma Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich”, (2022 r. ) Jest to praca licencjacka Autorki, obroniona w 2018 r.
Korespondencja stanowi dwugłos między Stanisławem Vincenzem a Józefem Czapskim, obejmuje 17 zachowanych listów z 1951 r., w tym dziewięć listów S. Vincenza i osiem J. Czapskiego (jedna pocztówka)
Listy Stanisława Vincenza opracowano na podstawie kolorowych mikrofilmów z Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie. Transkrypcję korespondencji Józefa Czapskiego oparto na czarno-białych mikrofilmach z Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Anna H. Markieta jest absolwentką Kultury i praktyki tekstu: twórczego pisania i edytorstwa (licencjat, 2015–2018; tytuł pracy: Korespondencja Stanisława Vincenza z Józefem Czapskim – próba edycji) oraz Publikowania cyfrowego i sieciowego (magisterium, 2018–2020; tytuł pracy: Recepcja wydawnicza twórczości Jaroslava Haška w Polsce. Analiza ilościowa i typograficzna).
Dziękujemy Autorce za zgodę na udostępnienie pracy. Praca jest również dostępna na stronie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
W ramach współpracy Instytutu Literackiego z badaczami Uniwersytetu Łódzkiego oraz Wydawnictwem Uniwersytetu Łódzkiego ukazały się:
„W poszukiwaniu innej historii”. Antologia tekstów opublikowanych na łamach periodyków Instytutu Literackiego w Paryżu. Pod redakcją Sławomira M. Nowinowskiego i Rafała Stobieckiego, przy współpracy Anny Brzezińskiej i Mileny Przybysz. (WUŁ 2015)
„Mam na Pana nowy zamach…”. Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946–2000. Tomy 1-3. Wybór i opracowanie Sławomir M. Nowinowski i Rafał Stobiecki przy współpracy Anny Brzezińskiej i Mileny Przybysz-Gralewskiej. (WUŁ 2019)
***
W 2022 r. wspólnym staraniem Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura oraz Uniwersytetu Łódzkiego powstała nowa seria wydawnicza Jerzy Giedroyc i….
Ukazują się w niej monografie, naukowe edycje archiwaliów i korespondencji ze zbiorów Archiwum Instytutu Literackiego, antologie tekstów z „Kultury” i „Zeszytów Historycznych”, a także reedycje wybranych książek opublikowanych w ramach Biblioteki „Kultury”.
W serii ukazały się:
- „Róża Luksemburg a rewolucja rosyjska Adama Ciołkosza”. W opracowaniu Sławomira M. Nowinowskiego i Rafała Stobieckiego (WUŁ 2022)
- „Polskie wątki w życiu Michaiła Hellera”. Jędrzej Piekara (WUŁ 2023)
- „Materiał dowodowy. Szkice drugie Romana Zimanda” w wyborze i opracowaniu Doroty Siwickiej i Jana Olaszka. (WUŁ 2023)
- „Stanisław Brzozowski w kręgu Kultury paryskiej”. Monika Anna Noga (WUŁ 2023)
- „Fetysze i fikcje. Antologia tekstów poświęconych emigracji polskiej po 1945 r. opublikowanych na łamach „Kultury”. Pod redakcją Rafała Stobieckiego i Aleksandry Sylburskiej, przy współpracy Jędrzeja Bończaka (WUŁ 2024)
Mémoires d’un combat est issue des travaux de la conférence internationale organisée le 17 décembre 1999 en hommage à Kultura et Jerzy Giedroyc sur le thème « Le rôle des élites d’Europe centrale et orientale dans la fin de la guerre froide et la redéfinition du monde ». Sur la liste des participants de cette conférence on trouve Zbigniew Brzeziński, Leszek Kołakowski, Jacques Le Goff, Thierry de Montbrial, Bohdan Osadtchouk, Rene Rémond etc.
Udostępniamy zbiór artykułów poświęconych ludziom „Kultury”. Teksty ukazały się na łamach lubelskiego kwartalnika „Akcent”.
W październiku 2020 r. redakcja kwartalnika otrzymała - za całokształt działalności - nagrodę honorową im. Jerzego Giedroycia. Nagroda ta została ustanowiona przez Senat Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i jest przyznawana od 2001 r. za badania nad dziedzictwem paryskiej „Kultury” lub za twórczą kontynuację przesłania Jerzego Giedroycia.
Autorom i Redakcji bardzo dziękujemy za zgodę na udostępnienie tekstów.
► Jerzy Święch: Jeleński i jego antologia. „Akcent” nr 1/1988.
► Jerzy Święch: Łobodowskiego godzina poezji. „Akcent” nr 1/1989.
► Jerzy Święch: Iwaniuk. „Akcent” nr 3/1990.
► Jan Sochoń: Lebenstein - droga przez ucho igielne. „Akcent” nr 1/1991
► Danuta Mostwin: Emigrant na pograniczu kultur. Dwa eseje o Polakach w Ameryce. „Akcent” nr 4/1991 i „Akcent" nr 4/2000
► Wacław Iwaniuk: Gombrowicz i inni. „Akcent” nr 1/1992
► Radosław Borzęcki: Historia neapolitańskiego mostu. ("Most" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego)
„Akcent” nr 1/1997
► Bogusław Biela: Świadectwo poety, czyli literatura ukraińska w kręgu zainteresowań paryskiej „Kultury”. „Akcent” nr 3/2000
► Stanislaus A. Blejwas: Czesiu! Jak się mamy!? „Akcent” nr 4/2000
► Edward Zyman: „Szukałem szczęścia po świecie, które było we mnie”. Wacław Iwaniuk (1912-2001) „Akcent” nr 3/2002
► Alina Kochańczyk: Iwaszkiewicz i Jeleński - przyjaźń na odległość. „Akcent” nr 4/2009
► Łukasz Marcińczak: Życie i inne fikcje. „Akcent” nr 4/2009
► Łukasz Marcińczak: Giedroyc – Sokrates czy Robespierre. „Akcent” nr 1/2011
► Łukasz Marcińczak: Nadberezyński Homer albo rozmowa między panami Florianem, Witoldem i Tadeuszem. „Akcent” nr 1/2013
► Iwona Hofman: Nikt mi go nie zastąpił [o "Listach z wyspy" Mieroszewskiego w opracowaniu R. Habielskiego]. „Akcent” nr 2/2013
► Bogusław Wróblewski: Emigracyjna odyseja w listach. „Akcent” nr 3/2013
► Wojciech Białasiewicz: O Polsce i sprawach polskich do amerykańskiej Polonii. Stefan Kisielewski w polonijnym eterze i na łamach chicagowskiego „Dziennika Związkowego”.
„Akcent” nr 1/2014
► Alina Kochańczyk: Włochy były jego drugą ojczyzną „Akcent” nr 3/2015
► Tomasz Kłusek: Przeznaczenie i bunt. Rzecz o pisarstwie Bogdana Madeja. „Akcent” nr 1/2017
► Józef Franciszek Fert: Śladami Józefa Łobodowskiego. „Akcent” nr 3/2017
► Łukasz Marcińczak: Kultura między swemi albo – czy Giedroyc zmarnował życie. „Akcent” nr 4/2018
► Tomasz Kłusek: Kalendarz polski Danuty Mostwin. „Akcent” nr 4/2019
► Iwona Hofman: Antologia Czapskiego. „Akcent” nr 1/2020
► Tomasz Kłusek: Wszyscy jesteśmy emigrantami... Problematyka tożsamości w pisarstwie Danuty Mostwin. „Akcent” nr 1/2020
► Teresa Kaczorowska: Gombrowicz w Buenos Aires. „Akcent” nr 2/2020
► Łukasz Marcińczak: Transatlantyk podstawiony, a pan nie wsiadasz? „Akcent” nr 3/2020
► Iwona Hofman: Portret wielokrotny (i migotliwy) „Akcent” nr 4/2020
► Wiesława Turżańska: O strategii ekonomicznej Pana Cogito i nie tylko... „Akcent” nr 3/2021
► Łukasz Garbal: Książę, morfina i doktryna. „Akcent” nr 3/2021
► Iwona Hofman: Polska – Niemcy według „Kultury”. „Akcent” nr 3/2021
► Łukasz Marcińczak: Światłocienie religijności Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
część 1. „Akcent” nr 3/2021
część 2. „Akcent” nr 4/2021
► Jolanta Kessler: Cztery spotkania z Mistrzem. Zbigniew Herbert z bliska. „Akcent” nr 3/2022
► Bogusław Bakuła: „Orzeł Biały” (1941-2001). Na osiemdziesięciolecie utworzenia najważniejszego
pisma Armii Polskiej na Wschodzie. „Akcent” nr 4/2022
► Adam Broż: Pani Janta i Józef Retinger. „Akcent” nr 1/2023
► Łukasz Marcińczak: Józef Czapski – człowiek maksymalny. „Akcent” nr 1/2023
► Bogusław Wróblewski: Żywe diagnozy Bogdana Madeja. „Akcent” nr 2/2023
► Bohdan Zadura: Niedozwolone takie niepisanie. „Akcent” nr 2/2023
► Iwona Hofman: „Między Straszewiczem i Gombrowiczem”. I traktat o przyjaźni. „Akcent” nr 2/2023
