Z HISTORII INSTYTUTU LITERACKIEGO
STYCZEŃ
- Zakończyła się piąta edycja konkursu na najlepsze prace doktorskie i magisterskie, związane tematycznie z historią i dorobkiem Instytutu Literackiego. Laureatem został Oleksandr Avramchuk, autor pracy doktorskiej pt. „Pisząc historię narodu „niehistorycznego”. Powstanie studiów ukraińskich i polsko-ukraiński dialog historyczny w USA (1939–1991)”. O. Avramachuk obronił tę pracę na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego.
- W dniach 24-25 stycznia odbyła się w Lublinie konferencja Polska publicystyka emigracyjna po 1945 roku. W 10 rocznicę śmierci Leopolda Ungera zorganizowana przez Pracownię Badań nad Instytutem Literackim w Paryżu i Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS.
W trakcie konferencji uhonorowano nagrodą specjalną Sławomira Nowinowskiego i Rafała Stobieckiego za trzytomowe dzieło „Mam na Pana nowy zamach…Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946–2000".
Konferencja odbyła się on-line z powodu ograniczeń związanych z epidemią Covid-19.
LUTY
- 3 lutego zmarł poeta i pisarz Jarosław Marek Rymkiewicz. W Instytucie Literackim ukazały się trzy jego książki: Rozmowy polskie latem 1983 (1984), Żmut (1987) i Umschlagplatz (1988).
- W nocy 24 lutego Rosja zaatakowała Ukrainę. Natychmiast uruchomiliśmy w naszym portalu podstronę Ukraina, gdzie można znaleźć książki i artykuły, też w języku ukraińskim.
KWIECIEŃ
Wspólnym staraniem Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura oraz Uniwersytetu Łódzkiego powstała nowa seria wydawnicza Jerzy Giedroyc i…. Mają się w niej ukazywać monografie naukowe, naukowe edycje archiwaliów i korespondencji ze zbiorów Archiwum Instytutu Literackiego, antologie tekstów z „Kultury” i „Zeszytów Historycznych”, a także reedycje wybranych książek opublikowanych w ramach Biblioteki „Kultury”. Pierwsze tomy z serii to: Róża Luksemburg a rewolucja rosyjska Adama Ciołkosza, oraz Polskie wątki w życiu Michaiła Hellera autorstwa Jęrzeja Piekary. Uroczysta inauguracja serii odbyła się w łódzkim Pałacu Biedermanna.
- Ukazał się kolejny tom z serii W kręgu paryskiej Kultury - to felietony Lepolda Ungera Widziane z Brukseli.
Do 2021 r. seria była wspólnym przedsięwzięciem Instytutu Literackiego i Instytutu Książki. Od początku 2022 r. serię wydają: Instytut Literacki, Pracownia Badań nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Wydawnictwa UMCS. Pracom nad serią patronuje Rada Wydawnicza Pracowni. Tworzą ją: Anna Bernhardt, Rafał Habielski, Iwona Hofman, Basil Kerski, Andrzej S. Kowalczyk, Andrzej Mencwel, Piotr Mitzner, Krzysztof Pomian, Andrzej Peciak i Paweł Rodak. Serię wymyślił, redaguje i prowadzi Andrzej Peciak - współpracownik Instytutu Literackiego, niezależny wydawca i wieloletni szef Działu Wydawnictw Instytutu Książki.
MAJ
- Ukazał się 24 tom z serii Archiwum „Kultury”, to korespondencja Jerzego Giedroycia z Józefem Łobodowskim z lat 1947-1989. Wyd. Więź & UKSW. 2022 r. Listy opracowała Bogumiła Berdychowska.
- TVP wyemitowała film dokumentalny Historia bez tajemnic - Kultura, Giedroyć i inni w reżyserii Tadeusza Śmiarowskiego.
- W trakcie wystąpienie prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego przed ukraińskim parlamentem padły następujące słowa: „Ukraina i Polska obrały wspólną drogę. Tę właśnie drogę. Na tej drodze nauczyliśmy się rozróżniać wrogów i cenić przyjaciół. Cenić siebie nawzajem i najważniejsze szanować. Nastał czas, o którym marzyli Jerzy Giedroyc i Bohdan Osadczuk”.
- Nakładem wydawnictwa Próby ukazał się Dziennik wojenny Józefa Czapskiego. Jest to pierwsza edycja dziennika J. Czapskiego bez cenzury i skrótów, a także pierwsza edycja pośmiertna.
- W Arcachon pod Bordeaux zmarł tłumacz Witold Pożoga, współpracownik naszego portalu.
SIERPIEŃ
4 sierpnia zmarł Wojciech Sikora, prezes Stowarzyszenia Instytut Literacki w latach 2010-2019 i Fundacji Kultury Paryskiej w latach 2013-2019. W Instytucie Literackim pracował od 2000 r.. Był działaczem opozycji demokratycznej w Polsce w latach 70, współpracownikiem Studenckiego Komitetu Solidarności, KSS „KOR” i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, współpracował z Biurem Solidarności, „Kontaktemu”, RFI i RWE. Był przedstawicielem krakowskiego podziemnego pisma „Arka”. W latach 1983-1989 był europejskim przedstawicielem australijskiej Fundacji POLCUL (Polska Fundacja Kultury), w latach 1987-2002 sekretarzem Funduszu Pomocy Niezależnej Nauce i Literaturze Polskiej (Fonds d’Aide aux Lettres Polonaises Independantes) i współwłaścicielem Editions Aktis SARL (1989-1995). Dwa razy przyznano mu Nagrodę Przyjaźni i Współpracy „Kultury” (za rok 1992 i 1997). Autor artykułów i Kroniki francuskiej na łamach „Kultury” (podpisywał się też pseudnimem Adam Konar).
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1995), Oficerskim (2008) i Komandorskim (2018) Orderu Odrodzenia Polski oraz w 2018 r. Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości.
Wojciech Sikora został pochowany 18 sierpnia na cmentarzu w Le Mesnil le Roi pod Paryżem.
WRZESIEŃ
- Ukazała się książka Marcina Frenkela >Partytura na wietrze. Koncepcje paryskiej „Kultury”, a polska polityka wschodnia w latach 1989-2014<. (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego). Instytut Literacki objął tom swym patronatem.
- 16 września w domu Instytutu Literackiego przedstawiliśmy najnowszy tom z serii „Archiwum Kultury”: korespondencję Jerzego Giedroycia z Józefem Łobodowskim z lat 1947-1989. W spotkaniu, które było transmitowane na żywo wzięli udział: Bogumiła Berdychowska, która opracowała korespondencję, Aleksandra Hnatiuk i Jan Tombiński. Dyskusję prowadził Stanisław Mancewicz. Tom ukazał się wspólnym nakładem Wydawnictwa Więź i UKSW, składa się nań 839 listów.
- Jak co roku, w okolicy rocznicy śmierci Redaktora (tym razem było to 17 września) spotkaliśmy się z przyjaciółmi i współpracownikami, by opowiedzieć o naszych dokonaniach i planach. Gwożdziem tegorocznego sprawozdania był remont Domku Ogrodnika (trwający), który zostanie zaadaptowany na małą czytelnię i magazyn czasopism.
- Ukazały się Bohdana Osadczuka „Wyznania ukraińskiego polonofila”, to 28 tom serii „W kręgu paryskiej KULTURY” wydawanej wspólnie przez Instytut Literacki w Paryżu i Pracownię Badań nad Instytutem literackim UMCS w Lublinie.
- 23 września w Maisons Laffitte prof. Elżbieta Żądzińska - rektor Uniwersytetu Łódzkiego i Anna Bernhardt prezes Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura podpisały List Intencyjny, potwierdzający wspólne plany rozwijania projektów badawczych, popularyzowania dorobku Instututu Literackiego i postaci z nim związanych.
PAŹDZIERNIK
- 7 X w Lublinie, w ramach Kongresu Transgranicznego, odbyło się spotkanie Bohdan Osadczuk. Orędownik dialogu polsko-ukraińskiego, połączone z promocją książki Wyznania ukraińskiego polonofila, która ukazała się nakładem Wydawnictwa UMCS w serii „W Kręgu Paryskiej »Kultury«”. O B. Osadczuku i książce rozmawiali Iwona Hofman, Basil Kerski, Andrzej S. Kowalczyk i Sławomir M. Nowinowski.
LISTOPAD
- Ukazał się 25 tom z serii Archiwum „Kultury”, jest to zbiór listów Jerzego Giedroycia i Zygmunta Haupta z lat 1947-1975. Tom przynosi kompletne wydanie nieznanej korespondencji pisarza z Jerzym Giedroyciem, a także innymi ludźmi „Kultury” - Marią i Józefem Czapskimi, Zofią i Zygmuntem Hertzami oraz Jerzym Stempowskim.
Opracowanie: Paweł Panas.
GRUDZIEŃ
- Dr hab. Sławomir M. Nowinowski został mianowany kierownikiem nowopowstałego Centrum Jerzego Giedroycia Uniwersytetu Łódzkiego. S. M. Nowinowski jest profesorem nadzwyczajnym, pracuje w Katedrze Historii Powszechnej Najnowszej Instytutu Historii UŁ. Zajmuje się historią Europy Środkowo-Wschodniej 1918–1989, dyplomacją Polski i Czechosłowacji 1918–1945 i historiografią polską XX wieku. Od wielu lat jego zainteresowania badawcze związane są z dziejami Instytutu Literackiego. Jest autorem (też współautorem) wielu tekstów, książek i opracowań na ten temat. M.in. W poszukiwaniu innej historii. Antologia tekstów zamieszczonych na łamach periodyków Instytutu Literackiego w Paryżu (2015), Wspominając ludzi „Kultury”, (2016), Jerzy Giedroyć w 1946 roku (2018), Mam na Pana nowy zamach…. Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946-2000, (2019)
- 19 grudnia ukraińska para prezydencka Wołodymyr i Ołena Zełenscy zostali laureatami XXII edycji Nagrody im. Jerzego Giedroycia przyznawanej przez „Rzeczpospolitą”. W imieniu laureatów, nagrodę podczas gali w Bibliotece Narodowej odebrał ambasador Ukrainy w RP Wasyl Zwarycz.
Do nagrody nominowani byli też: Joe Biden - prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki, Stanisław Stępień - dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego, Andrzej Peciak - wydawca dzieł Jerzego Giedroycia, oraz Wiera Meniok - szefowa Fundacji Muzeum i Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu w Ukrainie.
Laudację na cześć Oleny i Wołodymyra Zelenskich wygłosił Czesław Bielecki:
Wśród wielu nagród i wyróżnień Prezydenta Ukrainy i pierwszej damy nasza nagroda „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia ma znaczenie szczególne. Dla obu naszych narodów i dla naszego regionu. Patrząc na niezłomność i dzielność Pana jako przywódcy i pierwszej damy jako Pana partnerki, możemy powtórzyć, jak w pamiętnym roku 1980: ex oriente lux. Wy – Ukraińcy, i my – Polacy pokazujemy Europie, czym jest solidarność dla wolności.
Na naszych oczach Ukraina pod przywództwem Pana Prezydenta ukazała się światu jako naród polityczny. Naród, w którym obywatelstwo uzyskuje się służbą ojczyźnie, utożsamianiem się ze wspólnotą walczącą o niepodległość niezależnie od pochodzenia, języka, religii. Trzeba chcieć być sługą narodu z małych liter. Jak Pan Prezydent powiedział: „być prostą osobą, która przyszła zburzyć system”. Ma Pan po stokroć rację. System tworzą ludzie systemu. Od nich zaczyna się zwycięstwo wolności. I na nich opiera się nienawiść, żądza podbojów, samodzierżawie. Dla Rosjan jedynym prawem jest wciąż zew imperium bez granic. Dla nas, Europejczyków – wolność w granicach suwerennych państw.
Powiedział Pan: „Ludzie wierzą w słowa tylko przez pewien czas. Potem zaczynają szukać akcji”. Tak jak Pan – aktor, prezenter, producent filmowy, i Pana małżonka Ołena, architekt z wykształcenia i scenarzystka Pana artystycznych przedsięwzięć. Wybraliście aktywność polityczną, gdy kolejna napaść rosyjska była tylko kwestią czasu. Rosjanie nie zapomnieli kolorowych rewolucji w Gruzji i Ukrainie, nie darowali Wam Euromajdanu, nie wystarczył im podbój Krymu i Donbasu. Nas, Polaków, nie trzeba przekonywać, że Kreml chce zniszczyć najpierw Was – Zachód wschodu, potem nas – wschód Zachodu, licząc na uległość sytych społeczeństw, które nie zaznały komunistycznego raju na ziemi ani swobód ruskiego miru.
Niektórym się wydaje, że aby być przywódcą, który walczy, wystarczy strój khaki, gesty i słowa. To Pan, Panie Prezydencie, w pierwszych dniach rosyjskiej agresji, gdy zaproponowano Panu ewakuację z bombardowanego Kijowa, wypowiedział pamiętne słowa: „Potrzebuję broni, nie podwózki”. Pokazał Pan, że jest królem tej dramatycznej sytuacji, a Putin tylko wściekłym i samooszukującym się satrapą. Pozostając nadal celem numer jeden, a Pana rodzina celem numer dwa, panuje Pan nad sytuacją. Podobnie jak o bohaterze „Opowiadań odeskich” można o Panu powiedzieć, że „gdyby do nieba i ziemi przytwierdzone były uchwyty, pan mógłby za te uchwyty złapać i przyciągnąć niebo do ziemi”. My w Polsce, umiemy dostrzec i docenić Pana twardość. Wolności nikt nam nie da, musimy ją sami wziąć.
Patron naszej nagrody, Jerzy Giedroyc, zrobił wiele, aby nasze narody po wiekach sporów porozumiały się i uwierzyły, jak wiele je łączy. W naszych hymnach Polska i Ukraina nie giną, póki my chcemy pozostać sobą, na przekór dramatom historii. Oba nasze narody dają wyraz przekonaniu, że warto żyć tylko dla tych wartości, za które jesteśmy gotowi umierać. Nie mamy złudzeń, że uczestniczymy – jak przed 100 laty za czasów Piłsudskiego i Petlury – w wielkim starciu cywilizacji.
Dzisiaj to Pan i Pana małżonka możecie powiedzieć Francuzom, Niemcom i wielu innym dziedzicom rzymskich tradycji za Markiem Aureliuszem: „Najlepszą zemstą jest nie być jak wróg. Pierwszą zasadą jest zachowanie niezmąconego ducha. Drugą jest patrzenie rzeczom prosto w twarz i poznawanie ich takimi, jakimi są”.
Panie Prezydencie, Pierwsza Damo – niech nagroda „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Gideroycia będzie znakiem naszego wschodnioeuropejskiego sojuszu Ukrainy i Polski!
Sława Ukrainie! Herojam sława!
Oryginalny tekst laudacji można pobrać TUTAJ. Dziękujemy Autorowi za zgodę na udostępnianie.
